De thermostaat moet twee graden omlaag. We moeten van het gas af. Nee, we moeten van de afhankelijkheid van het gas af en, sterker nog, we moeten van de afhankelijkheid van het Russische gas af. En hoewel we dat heel goed begrijpen, geeft het velen toch wel een beetje een onbehaaglijk gevoel. Waarom? Omdat het direct ingrijpt op precies die behaaglijkheid, letterlijk het behaaglijke leven binnen een kamertemperatuur waar je op kunt rekenen, op kunt vertrouwen en waar je met hoogstens een kleine druk op een knop geen omkijken meer naar hebt.
Aan die existentiële behaaglijkheid zijn we gewend geraakt, of misschien zelfs verslaafd, gezien de reactie op de vraag de thermostaat een beetje lager te zetten. Verslaving en afhankelijkheid liggen heel dicht bij elkaar en in elk geval in elkaars verlengde. Er ligt dan ook een diepere vraag onder het dringende verzoek van de overheid om de thermostaat lager te zetten. We worden geconfronteerd met het feit dat we onze eigen innerlijke warmtehuishouding uit handen hebben gegeven in ruil voor een behaaglijkheid die van buitenaf wordt gereguleerd. We hebben temperatuurverschil systematisch uit ons dagelijks leven geweerd door de airconditioning en de thermostaat. En dat heeft ook bijwerkingen, zoals alle medicatie, want dat is het in feite. Lees dus ook de bijsluiter.
Onze thermoreceptoren zijn ons zintuig voor temperatuurverschillen en schommelingen. Dit zintuig vertelt ons hoe het gesteld is met onze lichaamstemperatuur en de omringende temperatuur. En dat is van levensbelang want net als de planeet waarop we wonen is ons leven slechts mogelijk binnen een relatief klein temperatuurverschil. Warmte en koude leren ons heel veel over hun eigenschappen, hoe ermee om te gaan en hoe er adequaat op te reageren. Ons welzijn hangt ervan af. Zonder bewustzijn van warmteverschillen zouden we in een soort lethargische, slaapverwekkend, inactieve schijnbehaaglijkheid van een warm bad terechtkomen. Een bestaan zonder temperatuurverschil is als een leven zonder stemmingen. Vlak en verdoofd. Een beetje wat antidepressiva veroorzaken. De bewuste ervaring van zowel kou als warmte maakt ons wakker, zet ons aan om iets te doen, iets te reguleren, te beïnvloeden of te veranderen. ‘Het verschil maken’ is dan ook meer dan een metafoor, het verwijst naar de beweging en stroming van warmteverschillen. De bewuste waarneming van temperatuur maakt ons verantwoordelijk en aansprakelijk voor onze hitte, onze kilte en ons vermogen om warmte te delen en uit te wisselen met elkaar. Behaaglijkheid is zowel fysiek als existentieel.
En toch denken we het ons gemakkelijk te maken om de regie over behaaglijkheid uit handen te geven. En niet alleen aan de Russen. In de Verenigde Staten is een vervanging gevonden in de vorm van een polsbandje wat de lichaamstemperatuur registreert. Een thermostaat of een airconditioning van binnenuit. Het zorgt ervoor dat je je doorlopend behaaglijk voelt, waar je ook bent, onafhankelijk van de omringende temperatuur en zonder dat je daar zelf iets voor hoeft te doen. Ideaal voor opvliegers. En ook de oplossing voor de afhankelijkheid van het Russische gas. Want met dit polsbandje, EMBR genaamd, voelen we helemaal niet meer hoe warm of koud we het hebben! We hebben helemaal geen weet meer van temperatuurschommelingen en zijn dus eigenlijk van het hele probleem af doordat we ons bewustzijn van warmte, koude en temperatuurverschillen hebben uitgeschakeld. Of, beter gezegd, hebben overgeleverd aan een biometrisch instrument, verbonden aan een algoritme. Een eenvoudig en charmant polsbandje als warmtezintuig.
Maar er zijn bijwerkingen. Het polsbandje is de enkelband van de temperatuur. Het verdooft de waarneming van warmte en koude waardoor het voor ons niet meer nodig is om erop te reageren. Het regelt namelijk niet onze lichaamstemperatuur, maar belet ons de schommelingen ervan te voelen. We worden afgesneden van het ongemak. Als een pijnstiller. En dat leidt uiteindelijk tot een onvermogen om te reageren op temperatuurschommelingen, zowel fysiek als existentieel. En dan is het ook niet meer nodig om ‘het verschil te maken’. Onverschilligheid door schijnbehaaglijkheid. Een inactieve temperatuurzin maakt ons comfortably numb, zonder eigen verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid want onwetend van de omgevingsinvloeden, net als censuur.
Het maakt niet uit waar we ons afhankelijk van maken of verslaafd aan zijn, aan gas, Russisch of Gronings, de thermostaat, airconditioning of een EMBR polsbandje. Iedere keer wanneer we onze eigen zintuigen beletten de waarheid te spreken, verdoven of overlaten aan anderen of iets anders geven we ook een stukje van onze menselijkheid en aansprakelijkheid weg. Zo bezien is het helemaal niet zo’n slecht idee om de thermostaat 2 graden lager te zetten. Misschien stimuleert het ons om zelf het verschil weer te gaan maken doordat we het verschil in warmte weer voelen en waar het aanwezig is en waar niet. Zoals we dat ook voelen rondom de open haard of de kruik in bed. Dat gevoel voor stroming, geleiding en straling van warmte hebben we nodig wanneer we de regie over onze eigen existentiële behaaglijkheid willen behouden.