TwelveSenses
Kunstmatch!
In gesprek met jezelf via kunst en design!
Kunst & Design Based Learning
De meeste bezoekers aan een museum staan niet langer dan enkele tientallen seconden stil bij een kunstwerk om vervolgens weer verder te gaan. Of maken er een foto van en kijken later pas terug. Kunstmatch is een verrassende vorm van Art Based Learning en geeft een antwoord op deze toch wel wat oppervlakkige en vluchtige ontmoeting met kunst en design. Je ziet en ervaart veel meer dan je waarschijnlijk gewend bent te doen.
Kunst gaat leven voor je, spreekt tot je en krijgt onverwachte betekenissen die je tot nadenken zullen stemmen.
Kunstmatch is een audiotour waarin je geen informatie krijgt, maar waarin jou vragen worden gesteld waardoor je in gesprek gaat met jezelf via het kunstwerk. Ook deze vragen, welke je naar eigen inzicht kunt overslaan of niet, zijn gebaseerd op je 12 zintuigen. Grote kans dat je zowel jezelf als het kunstwerk op een verrassende en diepgaande manier gaat waarnemen en ervaren. Onderstaande afbeelding kun je vergroten.
Waarom is dat waardevol? Omdat een echte ontmoeting met kunst heel erg lijkt op de ontmoeting met onszelf. In de ontmoeting met kunstwerken gaat het vooral en juist om het subjectieve oordeel, er zijn geen regels of juiste antwoorden.
Wanneer we met kunstwerken worden geconfronteerd kunnen we alleen maar vertrouwen in de eigen, subjectieve, ervaring en oordeelsvorming. Kunst is een andere taal die ook tot een ander soort weten leiden kan.
Bovendien speelt het materiele, zintuiglijke, lichamelijke altijd een belangrijke rol daar kunstwerken altijd gerealiseerd en bedacht worden vanuit materialen.
Ze helpt ons om het onzegbare te zeggen: ze nodigt uit om de innerlijke, poëtische taal te vinden waarmee we onze gevoelens en emoties uit kunnen drukken.
En tot slot houdt kunst zich, net als wanneer we de liefde bedrijven of genieten van een heerlijke maaltijd, verre van efficiency. Het nodigt juist uit tot Close Reading, aandacht, geduld, eerbied en respect voor de waarneming en de volledige ervaring op zich.
Net als wanneer we elkaar ontmoeten dus.
Jackson Pollock. Nr 1.
Het oog wil altijd onmiddellijk begrijpen wat het ziet of denkt te zien. En dat werkt niet wanneer het gaat om abstracte kunst. Pollock dwingt me om de kleuren, lijnen, bewegingen en licht en donker binnen te laten komen, zonder begrip of betekenisgeving. Een beetje zoals we naar muziek luisteren. Het oog wordt oor. Kijken wordt luisteren. Innerlijk kijken.
Video: Sissel Tolaas. Fear Smell Smell Fear.
Tolaas is onderzoeker, kunstenaar en wetenschapper en werkt aan de opvoeding van onze neus. Ze laat zien hoe geuren horen bij onze unieke identiteit en dat ze een krachtig, onzichtbaar communicatiemiddel zijn. Parfum verbergt een beetje wie we zijn, we verstoppen ons achter de geur die de parfumindustrie ons opdringt. Tolaas leert ons opnieuw wat ruiken is en kan doen voor ons.
Mounds of Sugar - Pip and Pop Art.
De confrontatie met de eenzijdigheid en overvloedigheid van de zoetheid van het leven. Het zoete, lekkere vraagt van ons hoe we om willen gaan met genot, gezondheid, matiging en kwaliteit. Kunst voor de smaakzin.
Malevich.
We 'lezen als het ware wat er staat'. Er is geen ontkomen aan, het is taal en we willen er iets van begrijpen, er betekenis aan geven of te verklaren. Kunst voor taalzin en begripszin. En zo interpreteren we ook de symbolen en tekens in ons eigen dagelijks bestaan.
Narcissus - Caravaggio
De oorsprong van de selfie. Het oog ziet alleen nog zichzelf en hecht meer geloof aan het beeld dan aan de werkelijkheid. Gezichtsherkenning wordt gezichtsbedrog.
Intimacy – Daan Roosegaarde.
De jurk ‘Intimacy’ wordt doorzichtig wanneer de hartslag van de drager versnelt. Ook is er een versie die de vrouw in kwestie onzichtbaar maakt wanneer ze zich schaamt. Roosegaarde speelt met onze warmtezin. Ons lichaam liegt niet, vandaar dat we blozen wanneer we iets willen verbergen, we verliefd of opgewonden worden. Kleding verhult dit. Maar in dit geval spreekt de kleding zich juist uit.
​
Anish Kapoor. Leviathan.
​
Groteske vormen. We zien het met onze ogen, maar het is vooral ons lichaam, de levenszin die ons iets vertelt over verhoudingen, proporties en hoe we reageren op afwijkingen, misvormingen, mismaaktheid en gezondheid.
Lee Bul. Labyrinth of Infinity Mirrors. Via Negativa.
De wereld van de Bewegingszin. Onze levensloop. Keuzes, gevolgen, afleidingen, omwegen, dwalingen, verleidingen, doelen verbeeld in een opstelling. Pendelen tussen aanpassing en expressie, tussen vrijheid en sturing.
Lanzarote is het eiland van de menselijke maat. In de menselijke maat vinden we onszelf in verhoudingen en proporties terug in de omgeving. Lanzarote komt ons daarin tegemoet. Allereerst door haar eigen afmetingen die voor een mens te overzien zijn en waarin noord oost zuid en west zowel als eiland begrensd en bereikbaar zijn. maar ook door haar landschap wat nergens het menselijk bevattingsvermogen overstijgt qua hoogte of diepte. Maar ook de architectuur van Lanzarote kent deze menselijke maat en is vriendelijk voor ons Ik. Dat heeft dit eiland te danken aan de architect Cesar Manrique, zelf het Ik van dit eiland, die de basis heeft gelegd voor de mens- en natuurvriendelijke bouwstijl en voorwaarden op het eiland. Daarmee is hij de vader en de bewaker van de gezonde balans tussen cultuur en natuur waarin proportionaliteit en verhoudingen in evenwicht zijn. Dit is het evenwicht waarin de menselijke maat zich verbindt met haar eigen bron, de natuurlijke proporties en verhoudingen. Ons fysiek evenwicht in de 3 - dimensionale wereld wordt existentieel evenwicht door ons sociaal houvast, historisch/duurzaam besef en materieel/spiritueel bewustzijn. Op Lanzarote is dit existentieel evenwicht op vele plekken nog ervaarbaar.
Villareales. Tias Lanzarote.
De menselijke maat is ook hier ervaarbaar maar dan in de bewegingszin; de huizen, vormen, lijnen en proporties zijn als ons eigen lichaam waarin niets recht is. De bewegingszin wordt verwend; de lijnen en vormen zijn avontuurlijk en vrij en we wanen ons weer een beetje als toen we spelende kinderen waren; op onderzoek uit in een fantasievolle wereld.
Friedensreich Hundertwasser.
Voorbeelden van wat hij noemt het 'Raamrecht'. Het recht van iedere bewoner om de ramen aan de buitenkant te verfraaien, zoals oogschaduw of mascara. De ramen zijn de ogen van het huis. Ze kijken naar ons en wij kijken naar hen.
Nature Based Learning.
Hetzelfde geldt voor hoe we de natuurlijke omgeving ervaren. Met je 12 zintuigen kun je jezelf en de wereld om je heen verruimd en verdiept waarnemen en ervaren. Door bijvoorbeeld te kijken naar een boom kun je de kleurschakeringen ervan zien en zie je de seizoenen erin terug. Wanneer je innerlijk meebeweegt met die boom ervaar je het vormenspel van de takken, de gebaren en de groeirichting ervan. Met je eigen evenwicht ervaar je de verticaliteit ervan, de monumentaliteit, de trots of de dominantie van diezelfde boom. De zwaarte, de grootte en wellicht de vitaliteit van de boom resoneert in je eigen lichaam. En wat ervaar je als je naar de boom luistert? Eraan ruikt? Ervan proeft? Misschien klinkt dit gek, maar elk zintuig is een leermeester die een bepaald veld van waarneming ontsluit en een deel, een hoofdstuk, van het hele verhaal aan je vertelt. Dit gebeurt ook in de ontmoeting met een ander mens. In de praktijk verloopt dit waarnemingsproces niet zo afgescheiden en gedifferentieerd als hier beschreven. In het dagelijks leven zul je de ontmoeting met een boom waarschijnlijk als een geheel ervaren; een eindbeeld van de zintuigelijke ervaringsvelden. De boom wordt een Gestalt; jouw verhaal ervan: jouw interpretatie van al deze gewaarwordingen. Echter, het leren kennen van deze zintuiglijke dialecten en wat ze je vertellen kan je wellicht helpen om tot een hernieuwd eigen verhaal te komen. De 12 ledige ontmoeting en appreciatie van kunst, design en natuur is een diep en hernieuwd gesprek met jezelf.
Lanzarote als oog.
Het oogwit van Lanzarote wordt gevormd door de schilderachtige spierwitte huizen. Het wit weerstaat en weerkaatst al het zonlicht en is bijna verblindend. Daar tegenover staat het antraciet zwarte van de vruchtbare lava, de pupil van Lanzarote, haar binnenkant waar al het licht in lijkt te verdwijnen. De zwarte aarde die ooit diep verborgen onder het oppervlak lag. En tussen dit wit en zwart leven de kleuren van Lanzarote, haar iris met de blauwe zee en lucht, het blauw in de huizen, de zonsopgangen en ondergangen, de groene cactussen en palmbomen en de rode, paarse en oranje bloemen en vooral de monochrome wereld van Timanfaya en het vulkanische organisme van Lanzarote, altijd wisselend in het veranderende zonlicht van diep zwart naar geel, paars, bruin, rood, goud, donkerrood en lila. Lanzarote is een oog met tussen het oogwit en haar pupil haar unieke gekleurde iris. Vooral in de tuinen van de huizen is dit ‘oog’ prachtig zichtbaar. Het oog kijkt naar zichzelf.
Lieflijk. Aantrekkelijk. Maar gewapend en scherp tegelijk. Zacht en vol met water aan de binnenkant maar zie daar maar eens te komen. De cactus is als onze huid die beschermt, afstand houdt en zich niet zomaar laat aanraken. De cactus herinnert ons eraan om voorzichtig en respectvol te zijn in hoe we onze tastende en grijpende handen gebruiken.
Levenszin.
In alles ervaar je aan Lanzarote haar jonge leeftijd. Timanfaya is misschien wel haar jongste lichaamsdeel. Slechts enkele eeuwen oud ligt ze daar. Haar zustereiland La Palma leeft, groeit en ontwikkelt zich door wat wij vulkaanuitbarstingen noemen. In werkelijkheid zijn we niet slechts getuige maar ervaren we en leven we mee met de levende organismen van de Canarische eilanden. Onze eigen tastzin en levenszin worden voelbaar door dit eiland. Lanzarote leeft net zoals wij leven. Dat is voelbaar en ervaarbaar en dit te voelen zonder te begrijpen schept een bijzondere en intieme en respectvolle band tussen de mens en het levende land. Het land wat de mens toestaat maar zich niet zomaar overgeeft en ook nog niet klaar is met zichzelf. Mens en eiland geven en nemen in wederkerigheid en zoeken naar inclusiviteit waarin beiden hun eigenheid niet alleen behouden maar aan elkaar kunnen versterken en ontplooien. Dit levende, voelbare aspect van Lanzarote nodigt ons uit om vooral empathisch te zijn ten aanzien van haar welzijn en haar te behandelen bijna zoals dat plaats vindt bij een facial. Die empathie en subtiliteit brengt ons ook bij onszelf en roept wellicht vragen op over ons eigen welzijn. De spa en wellness centra op het eiland zijn er niet zomaar, ze zijn een logisch gevolg van en in eenheid met het eiland zelf.